DE HELDEN VAN DE HEIDE
De Elias Beeckman kazerne in Ede verandert van een gesloten militair terrein in een vrij toegankelijk onderdeel van de stad. Met woonruimte en veel groen. De laatste fase in het project is de voormalige atletiekbaan van de kazerne. Waar ooit soldaten trainden, verrijzen drie woontorens. De buitenruimte krijgt een natuurlijk karakter dat aansluit op de omgeving. LOOSvanVLIET, bureau voor landschapsarchitectuur en stedenbouw, maakte het ontwerp. De Enk voert het uit. Tim Wolvers en Patrycja Bukarowicz van LOOSvanVLIET en Arjan Krikke van De Enk vertellen over dit bijzondere project.
TERUG AAN DE STAD
‘Met dit ontwerp geven we dit terrein terug aan de stad en aan de bewoners’, zegt landschapsarchitect en stedenbouwkundige Patrycja Bukarowicz. ‘We hebben niet alleen gekeken naar de kwaliteit van wonen, maar ook naar de kwaliteit van de buitenruimte. En dan met name naar de rijkdom van de beplanting, de biodiversiteit en het gebruik van de ruimte.’ Daar had LOOSvanVLIET een brede visie op. ‘We wilden de aansluiting maken met de Ginkelse heide en het Sysseltse bos die hier vlakbij zijn’, zegt stedenbouwkundige Tim Wolvers. ‘De gemeente zag het belang van die samenhang, vandaar dat we ook de openbare ruimte erbij mochten betrekken. Daar zijn we blij mee, want daardoor konden we echt een integraal ontwerp maken.’
'Met dit ontwerp geven we dit terrein terug aan de stad en aan de bewoners'
Patrycja Bukarowicz
Landschapsarchitect en
stedenbouwkundige
TWEE LANDSCHAPPEN
Concreet betekent dat dat aan de westelijke kant de binnentuin met heidesfeer langzaam overgaat in bos. Een bufferzone met veel variatie van beplanting, bomen, heesters en een rijke onderbegroeiing, speciaal voor de biodiversiteit. Er is ook een voedselbosje voor vlinders. Vooral het Hooibeestje krijgt hier extra aandacht met speciale waardplanten. In het oosten komt een aansluiting met de bestaande wijk, met een speellint met bomen, gras en een kruidenmengsel als onderbegroeiing. ‘Zo verbinden we niet alleen de natuur, maar ook de bewoners’, legt Patrycja uit.
HERINNERING AAN MILITAIR VERLEDEN
De bestaande gebouwen van de kazerne kregen al eerder een woonbestemming. Maar ook op deze eerder onbebouwde plek, blijft de militaire geschiedenis zichtbaar. Dat is te zien aan de gebruikte bouwmaterialen - donker en robuust – maar ook in de buitenruimte. ‘Er komen grenspalen met markeringen die verwijzen naar de soldaten die hier eerder gelegerd waren’, vertelt Patrycja. ‘De atletiekbaan die hier vroeger was, komt terug op een andere manier. De padenstructuur wordt een trimrondje met sporttoestellen waar je langs kunt rennen. Toegankelijk voor iedereen.’
'Er komen grenspalen met markeringen die verwijzen naar de soldaten die hier eerder gelegerd waren'
'We konden gebruikmaken van de technische expertise van De Enk'
Tim Wolvers
Stedenbouwkundig ontwerper
DE UITDAGINGEN VAN EEN HEIDEDAKTUIN
Op het eerste gezicht niet te zien: onder de binnentuin ligt de parkeergarage voor de woningen. De tuin is dus een daktuin, met alle uitdagingen die dat met zich meebrengt. De juiste beplanting vinden bijvoorbeeld, die aansluit bij de natuurlijke omgeving en sterk genoeg is voor de omstandigheden in de tuin. Een nog grotere uitdaging was de wateropgave. ‘We willen het water zo lang mogelijk op het dak houden voor de planten’, zegt Patrycja. ‘Maar de gemeente wil de buffercapaciteit weer snel beschikbaar hebben voor de volgende bui.’ Om die technische puzzel op te lossen, sloten De Enk en partner Optigrün al eens tijdens de tender in 2021 aan. ‘De kavel is relatief klein en toch moet op dit terrein 40 millimeter water vastgehouden worden en geïnfiltreerd op eigen terrein’, vertelt adviseur Arjan Krikke. We hebben gekozen voor een smartflow-systeem dat een dubbele functie heeft: het is vol als het droog is, zodat de planten water krijgen. Als er regenbuien komen, loopt het leeg en vangt het het regenwater op.’
GOEDE START
Juist die vroege samenwerking maakte het verschil. ‘We konden gebruikmaken van de technische expertise van De Enk’, zegt Tim. ‘Als we direct wilden weten of iets wel of niet kon, konden we Arjan altijd benaderen. Omdat we vanaf het begin wisten wat er nodig was qua gewichten en opbouw, kon het ontwerp daarop worden afgestemd. Geen compromissen meer, alles klopte.’ ‘Een schoolvoorbeeld van hoe we het proces graag zien’, vult Arjan aan. ‘Je versterkt elkaar en dat komt de kwaliteit uiteindelijk ten goede. Alles is naadloos op elkaar afgestemd en bij de start van de aanleg waren er geen verrassingen meer.’
HELDEN VAN TOEN EN NU
De bouw van de woningen is begin 2024 van start gegaan. Hoewel de daktuin pas eind 2025 aan de beurt is, zitten de infiltratiekratten van 100 kuub voor de waterberging al in de grond. Voor LOOSvanVLIET en De Enk is dit project nu al geslaagd. Omdat het laat zien wat er mogelijk is als alle partijen hun kennis delen en samenwerken aan één doel. ‘We hebben veel geleerd van De Enk’, zeggen Patrycja en Tim. Het project krijgt de naam ‘Helden van de Heide’, als eerbetoon aan de militairen van toen. Maar wie straks wandelt in dit stuk nieuwe natuur in Ede, ziet misschien ook de helden van nu: ontwerpers, uitvoerders en bouwers die van een verlaten plek iets bijzonders hebben gemaakt.
